Մոնթրէալ հրատարակուող «Հորիզոն» շաբաթաթերթի խմբագիր Վահագն Գարագաշեան հարցազրոյց մը ունեցած է ՀՅԴ 120ամեակի տօնակատարութեան առիթով Գանատա այցելած ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեանի հետ: Ստորեւ կը ներկայացնենք սոյն հարցաազրոյցը ամբողջութեամբ:

– Տարածաշրջանի քաղաքական վերջին իրադարձութիւններու համապատկերին մէջ, երբ Ատրպէյճանի նախագահը կը շարունակէ սպառնական եւ ռազմաշունչ յայտարարութիւններ կատարել, երբ զինեալ բախումները սահմանագիծին վրայ յարատեւ աճ կ՛արձանագրեն, ի՞նչ ուղղութեամբ կ՛ընթանայ Ղարաբաղի հիմնահարցը եւ ինչպէ՞ս կ՛արժեւորէք քաղաքական իրավիճակը:

– Առաջին հերթին ասեմ, որ ատրպեճանական սպառնալիքները կամ ուժի դիմելու այլընտրանքին վերաբերեալ Պաքուի յայտարարութիւնները ինձ չեն մտահոգում: Բացատրեմ ինչու: Ով որ յոխորտում է եւ յոխորտացողի դիրքերից է խօսում, նա ամուր դիրքեր կամ յենարան չունի: Յոխորտալը տկարութեան նշան է: Պաքուի իշխանութիւնները փորձում են միջազգային հանրութեան եւ լրատուամիջոցներին վրայ այն տպաւորութիւնը թողնել, որ Կասպեան ծովի նաւթային իր պաշարների վաճառքից գոյացած պիւտճէին շնորհիւ, նրանք ռազմական գետնի վրայ այսօրուան դրութեամբ աւելի հզօր ու արդիական բանակի ու զինուժի տէր դարձած են: Պաքուի այս հաստատումը իրականութեան հետ չի համապատասխանում: Նախ եւ առաջ, աշխարհի տարածքին շատ երկրներ կան, որ նաւթային հսկայական պաշարներ ունեն, սակայն դա չի նշանակում, որ հզօր բանակ ունեն: Պարզ ասած, նաւթից գոյացած եկամուտը չի նշանակում հզօր ու մարտունակ բանակ ունենալ:

Սակայն նշենք նաեւ, որ սահմանի վրայ տեղի ունեցող ռազմական միջադէպերը, ի վերջոյ որոշ լարուած մթնոլորտ են ստեղծում: Մենք իրաւունք չունենք անտարբերութիւն ցուցաբերելու այդ դէպքերին հանդէպ, որովհետեւ, դրանք խոր ազդեցութիւն ու ներգործութիւն կը թողնեն մեր ժողովրդի հոգեկանի վրայ: Ճիշդ այս պատճառով, հայկական կողմը իր հերթին պէտք է դիմի հակաքարոզչութեան:

Մի խօսքով, մենք՝ իբրեւ երկիր, իբրեւ ժողովուրդ, իբրեւ պետականութիւն, պէտք է պատրաստ լինենք պատերազմի: Այնքան ատեն, որ մենք պատրաստ ենք պատերազմի, Ատրպէյճանը չի համարձակուի ուժի դիմելու: Իսկ պատրաստ լինելու համար, երկրի ներքաղաքական կեանքը առողջ պէտք է լինի: Պէտք է արդարութիւն տիրի: Պէտք է ստեղծուեն այնպիսի պայմաններ, որ ժողովուրդը համախմբուի հայրենի պետութեան ու իր բանակին շուրջ:

Ինձ թւում է, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը վերջին շրջանում կատարեց քայլեր, որոնք ի վնաս իրեն աւարտեցին: Ղարաբաղեան հիմնահարցի մէջ միշտ գոյութիւն է ունեցել միջազգային ուժերի եւ Թուրքիոյ դերակատարութիւնը: Սակայն նշեմ, որ անցնող 16 տարուան վրայ ընթացող բանակցութիւնների ընդհանուր պարունակութեան ու դասաւորման մէջ ստեղծուել է մի կացութիւն, ուր, հայկական կողմը անիմաստ տեղը արտայայտուել է զիջումների մասին: Այսինքն, բանակցութիւնների սեղանին շուրջ, հայկական կողմը յստակացրել է իր զիջումները, նախքան որ Ատրպէյճանը յստակ դարձնի իր զիջումները: Սա եղել է մարտավարական մեր ամենէն լուրջ սխալն ու վրիպումը: Եւ այսպէս, 16 տարիների երկայնքով զիջումների մասին բանակցութեան սեղանին վրայ նստելու մեր յօժարակամութիւնը, այսօրուան քաղաքական նեղ դրութեան է հասցրել մեզ:

Այսօրուան դրութեամբ, Արցախի սահմանների պաշտպանութեան եւ ժողովրդի անվտանգութեան ապա-հովման գծով Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի վերջին յայտարարութիւնները՝ դրական եմ գնահատում: Վերջ ի վերջոյ, Արցախը՝ հայրենի պետութեան եւ մեր բոլորիս առաջնահերթ պատասխանատուութիւնն է, մեր ապագայ գոյատեւելիութեան հիմնաքարն է:

– Ղարաբաղեան բանակցութիւններու սեղանին յաճախ կը դրուի նաեւ ազատագրուած տարածքներու հարցը, տարածքներ, որոնք Արցախի համար ապահովութեան գօտի են, պաշտպանութեան պատուար են: Դիւանագիտական գետնի վրայ ի՞նչ պէտք է ըլլայ այս հարցին գծով մեր մօտեցումը:

– Ես երբեք համաձայն չեմ, երբ մենք ազատագրուած տարածքները ներայացնում ենք կամ ընդունում ենք որպէս անվտանգութեան գօտի: Այդ տարածքները հայկական հողեր են, հայկական պատմական տարածքներ են:

Ներկայ աշխարհաքաղաքական իրավիճակով, ձեւաւորուել է նոր պետութիւն, Արցախի անկախ պետութիւնը: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան եւ Ատրպէյճանի հանրապետութեան սահմանները պէտք է իրաւականօրէն վերատեսութեան ենթարկուեն եւ ճշդուեն: Ինչպէս աշխարհի բոլոր պետութիւնների սահմանները ճշդելու պարագային, միջազգային օրէնքներով, երեք սկզբունք գոյութիւն ունի.

Ա.- Պատմական իրաւունքների հաստատում

Բ.- Անվտանգութեան ապահովում

Գ.- Տնտեսական կենսունականութեան ապահովում

Այս երեք սկզբունքների հիման վրայ պէտք է ճշդուեն Ատրպէյճանի եւ Ղարաբաղի սահմանները:

Չմոռնանք, որ մենք տակաւին չազատագրուած հողատարածքներ ունենք, բռնագրաւուած Շահումեանն ու դաշտային Մարտակերտը ունենք: Ցաւալի է, որ այսօր ոչ ոք այդ տարածքների մասին չի խօսում, մանաւա՛նդ, որ բանակցութիւնների սեղանի վրայ խնդրոյ առարկայ չեն:

Մէկ խօսքով, այդ բոլոր տարածքները պատմական մեր հայրենիքի անքակտելի մասնիկներն են:

– Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը մօտ անցեալին մաս կը կազմէր կառավարական համախոհութեան կազմին, իսկ այսօր կը գտնուի ընդդիմադիրի դիրքերու վրայ: Ի՞նչ է դաշնակցութեան ուղեգիծը իբր ընդդիմադիր կողմ:

– Որոշ քաղաքական կողմեր, տարբեր ձեւերով են բնութագրում ընդդիմադիրի մեր կեցուածքը: Ոմանք չարամտօրէն ասում են, որ մեր կեցուածքը կեղծ է, միաժամանակ չվարանելով մեզ դիմել համագործակցութան ակնկալութեամբ: Որոշ կողմեր էլ ասում են, որ շինիչ ընդդիմութիւն է Դաշնակցութիւնը: Իսկ ես հաստատում եմ, որ մենք պատասխանատու ընդդիմութիւն ենք: Պատասխանատու էինք, երբ իշխանութեան մէջ էինք, այսօր նոյնպէս պատասխանատու ենք, երբ ընդդիմադիր ենք:

Վերջին շրջանում յայտարարել ենք, որ մենք, յանուն մեր երկրի բարօրութեան գնում ենք իշխանափոխութեան: Բայց այդ նպատակը իրագործելու համար մենք կոյր եւ անպատասխանատու գործելաոճով չենք առաջնորդւում, որովհետեւ մեզ համար իշխանափոխութիւնը ինքնանպատակ չի:

Մենք գիտակցում ենք, որ այսօր, արտաքին քաղաքական ծիրին մէջ, մեր պետութիւնը առնչուած է թշնամաբար տրամադրուած երկրների ճնշումների հետ, առնչուած ենք նաեւ տարբեր հաշուարկների բերումով միջազգային ուժերի ճնշումների հետ: Ճիշդ այս պատճառներով, մենք չենք ուզում, որ մեր բռնած ուղին, առիթ ու պատրուակ դառնայ, որ ազգային մեր գերխնդիրների առնչութեամբ կորուստներ ունենանք: Ճիշդ այս պատճառով, մենք պատասխանատուութեամբ ենք գնում առաջ, առանց ներազգային ցնցումների գնում ենք իշխանափոխութեան, ժողովրդավար ընտրութիւնների միջոցով գնում ենք իշխանափոխութեան:

– Հայ ժողովուրդի պահանջատիրական դատի ծիրէն ներս, վերջերս սկսած է ընդհանրանալ երեւոյթ մը, ուր կարգ մը հայեր, իրենց գերդաստաններուն հանդէպ գործադրուած թրքական անիրաւութիւններու փաստարկները ի յայտ բերելով անհատական նախաձեռնութամբ դատ կը բանան թրքական կառավարութեան դէմ: Ի՞նչպէս կը բնութագրէք այս երեւոյթը:

– Ցեղասպանութեան հարցը, այն համազգային հարցն է, որի շուրջ ողջ հայութիւնը համախմբուած է: Ճիշդ այդ միասնականութեան պատճառով, մենք կարողացել ենք Հայկական Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցը միջազգային մակարդակի վրայ լայնօրէն արծարծել: Սակայն Հատուցման խնդիրը, մեզ համար նոր ու չուսումնասիրուած խնդիր է: Ես կարծում եմ, որ Հատուցման հարցում, հայութիւնը պէտք է որդեգրի համազգային կեցուածք:

Հատուցման հարցի գծով գործը պէտք էր մէկը սկսէր. Դաշնակցութիւնը սկեց: Մենք քննարկման սեղանի վրայ դրեցինք հարցը եւ խորաթափանցօրէն զննեցինք հարցի տարբեր ոլորտները: Սակայն այստեղ շեշտեմ, որ մենք յաւակնութիւն չունենք այս հարցի վերջնական եզրակացութիւնը բանաձեւելու կամ եզրակացութեան յանգելու: Մենք կարծում ենք, որ հարցի եզրակացութիւնը պէտք է դառնայ համազգային համախոհութեամբ ստեղծուած համոզում: Ակադեմական մակարդակի վրայ վիթխարի աշխատանք կայ կատարուելիք այս ուղղութեամբ:

Իսկ ինչ վերաբերում է այն անհատական նախաձեռնութիւններին, ուր կարգ մը հայրենակիցներ փորձում են հատուցման դատական գործընթաց նախաձեռնել անհատաբար, մենք կարծում ենք, որ նրանք սխալ ուղղուածութեան մէջ են: Ոչ ոք իրաւունք չունի, իր անձնական հարցը լուծելու ջանադրութեան մէջ մոռանայ համընդհանուր ազգի իրաւունքները եւ զրկի իր միւս հայրենակիցներին հատուցման իրաւունքից:

– Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը կը բոլորէ իր 120-րդ տարին: Այս յոբելեանին առիթով, ի՞նչ է ձեր պատգամը գանատահայութեան եւ Սփիւռքահայութեան:

– Այսօրուայ դրութեամբ, հակառակ հայրենիքին մէջ գոյութիւն ունեցող շարք մը թերութիւնների, Սփիւռքն ու սփիւռքահայը պէտք չէ յոռետեսութեամբ մօտենան հայրենիքին. աւելի՛ն, իւրաքանչիւր հայ անհատ իր երկրին հանդէպ չպէտք է ստեղծի յոռետեսութիւն, որովհետեւ այդ ընթացքով, մենք մեր նոր սերունդին զրկում ենք հայրենիքի ու մայր հողի հանդէպ դրական պատկերացում ունենալու ընտրանքից: Թոյլ չտանք, որ յոռետեսութիւնը մթագնի մեր ուղեղները:

Իսկ այսօրուայ քաղաքական իրականութեան մէջ, մենք չենք անդրադառնում, որ հայ ժողովուրդը վերջին 600 տարուան ընթացքում, իր ամէնէն բարօր ժամանակաշրջանն է ապրում, որովհետեւ, այսօր ունենք անկախ պետականութիւն, ունենք ազատագրուած Արցախ, որովհետեւ՝ մենք իբր պետութիւն, տարածաշրջանի մէջ աշխարհաքաղաքական կարեւոր գործօն ենք դարձել: Մենք այսօր կարողանում ենք միջազգային փոխյարաբերութիւնների վրայ ազդել, եւ այս ամբողջը նոր երեւոյթ է: Այս բոլորը փաստում են, որ հայ ժողովուրդը, իր գոյատեւման ճանապարհին՝ նոր վերելքի մէջ է:

Մենք իբրեւ ազգութիւն եւ հայրենիք, այսպիսի նպաստաւոր պայմանների մէջ չենք եղել: Եւ եթէ մեր ուժերը համատեղենք, ու միասնաբար ձեռք-ձեռքի գործենք, այսօր կ՛ունենանք բոլոր հնարաւորութիւնները զարգացման մի նոր գործընթացի մէջ մտնելու:

Leave a Comment