- Hrant Margaryan's blog-Հրանտ Մարգարյանի բլոգը - https://hrantmargaryan.net -

Մեկը հավանաբար չէր ընտրվել` իրեն համարեց նախագահ, մյուսն Էլ չէր ընտրվել` իրեն ուզում էր համարել նախագահ

Ներքաղաքական վիճակը եւ զարգացումները` սեւի եւ սպիտակի բաժանման համատեքստում:

[1]

ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հարցազրույցը «ԴԵ ՖԱԿՏՈ» ամսագրին:

-Պարո՛ն Մարգարյան, ներկայիս ներքաղաքական իրավիճակն ինչպե՞ս եք գնահատում:

-Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը գնահատում եմ վատ, որովհետեւքաղաքական դաշտը գնալով բեւեռացվում է` ճիգ գործադրելով սեւի եւ սպիտակի բաժանման մեջ ցույց տալ ամբողջ քաղաքական դաշտը, որը չի համապատասխանում իրականությանը: Կա սեւը իր տարբեր երանգների հետ, եւ կան տարբեր գույներ: Իսկ սեւը փորձում է իր մեջ առանձնացնել սեւն ու սպիտակը, որը չի նպաստում ամբողջ ներկապնակը ճիշտ ձեւով ցույց տալուն: Տնտեսական քաղաքականության առումով այսօրվա իշխանությունը եւ, այսպես կոչված, առճակատման գնացող ընդդիմությունը նույն մոտեցումներն ունեն:

-Այսինքն` սեւը եւ սպիտակը այսօր հնարավոր չէ՞ տարանջատել:

-Մի դաշտում այդպես է` հնարավոր չէ տարանջատել, քանի որ դարձյալ ընդդեմի տրամաբանությամբ են ձեւավորվում բեւեռները, եւ ամեն բեւեռ սնուցում է մյուս բեւեռին: Մի բեւեռին դեմը դառնում է մյուսի կողմնակից, մյուսի դեմը դառնում է առաջինի կողմնակից: Այս առումով վտանգավոր եմ տեսնում ներքաղաքական իրավիճակը, քանի որ այս երեւույթով շահագրգռված են երկու կողմերն էլ, երկու բեւեռներն էլ: Բայց այսօր` 20 տարվա անկախությունից հետո, մենք հասել ենք զարգացման այնպիսի մակարդակի, որ հանունը դերակատար դառնա քաղաքական կուսակցությունների, ուժերի ծրագրերում, եւ այդ քաղաքական ուժերն իրենց իրական պատմությամբ, փորձառությամբ կարողանան արծարծվել քաղաքական դաշտում, այդ դեպքում միայն մեր ժողովուրդը կունենա հնարավորություն ճիշտ ընտրություն կատարելու:

-Այսօր հանուն ինչի՞ է պայքարը:

-Այսօր ժողովրդի պայքարն ուղղված է անարդարության, կենսաապահովման, սոցիալական անապահովության խնդիրների դեմ:
Իսկ քաղաքական դաշտում աթոռակռիվ է, մեկը մյուսին փոխարինելու կռիվ է եւ ոչ թե հիմնական հարցերին լուծում տալու: Եթե հակառակը լիներ, ապա մենք չէինք նկատի, որ տնտեսական քաղաքականության առումով այսօրվա իշխանությունը եւ, այսպես կոչված, առճակատման գնացող ընդդիմությունը նույն մոտեցումներն ունեն: Մոտ անցյալն էլ դրա վկան է: Մեզ պետք է այնպիսի ուղղություն, որը կարողանա փոխել տնտեսական քաղաքականությունը, իշխանություն-ժողովուրդ հարաբերությունները. դրա մեջ կլինի մեր երկրի փրկությունը: Մենք մեր ուղղության մեջ համառ ենք, հաստատակամ, մեր ուղղությունը շարունակելու ենք եւ փորձելու ենք հանունի հասկացությամբ ժողովրդին կազմակերպել, համախմբել մեր շուրջ:

-Ի՞նչ դեր ունի ՀՅԴ-ն այս պայքարում:

-Իրականում մենք տարբերվում ենք երկու բեւեռից էլ նախ մեր սոցիալական մոտեցումներով, տնտեսական քաղաքականությամբ, իշխանության, ազգային հասկացողությամբ, փիլիսոփայությամբ: Ամեն ինչով մենք տարբերվում ենք, սակայն մենք ունենք մեծ խնդիր մյուս ուժերի հետ, անկեղծ, ազնիվ,բայց չկազմակերպված մտավորականության հետ, քաղաքական դաշտում նոր բեւեռ ձեւավորելու, քաղաքական դաշտում մեր դաշտը հստակեցնելու, պարզելու եւ կյանքը ավելի բնականոն ընթացքով տանելու: Մենք մեր ուղղության մեջ համառ ենք, հաստատակամ, մեր ուղղությունը շարունակելու ենք եւ փորձելու ենք հանունի հասկացությամբ ժողովրդին կազմակերպել, համախմբել մեր շուրջ եւ հիմնական լուծումների տանել մեր երկրի առջեւ ծառացած խնդիրները:Կարծում եմ` անցյալ երեք տարվա ընթացքում մենք տեսել ենք ընդդիմություն-իշխանություն փոխադարձաբար խուլ, գուցե չհամաձայնեցված համագործակցություն:

-Երկու նախագահների ելույթների մեջ փոխկապակցվածություն տեսնո՞ւմ եք: Կա՞ն համագործակցության եզրեր:

-Երկու նախագահների ելույթներում թե՛ կար, եւ թե՛ չկար փոխկապակցածություն կամ համագործակցության եզր: Ինձ համար անհասկանալի էր Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ներկայացրած վերջնագրի 15 կետերի անհրաժեշտությունը, որտեղ ասվում է` մենք պետք է բանակցենք, որպեսզի ճշտենք ընտրությունների թվականը եւ վերջին կետը` գնալ նոր ընտրությունների: Կամ 15 կետն է ավելորդ, կամ վերջին կետը ճիշտ չէ: Եթե իշխանությունը պետք է գնա նոր ընտրությունների եւ անմիջապես, ապա մյուս պահանջների արծարծումն անիմաստ է: Սերժ Սարգսյանի ելույթում կար հետ նահանջի տրամադրություն: Կարծում եմ` անցյալ երեք տարվա ընթացքում փոխադարձաբար մենք դա տեսել ենք` ընդդիմություն-իշխանություն խուլ, գուցե չհամաձայնեցված համագործակցություն: Օրինակ, երբ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Հայաստան հրավիրեց Թուրքիայի նախագահին, ընդդիմությունը դադարեցրեց իր գործողությունները: Երբ այդ հարաբերությունները սառեցին, ընդդիմությունը դարձյալ ակտիվացավ: Երբ ստորագրվեցին արձանագրությունները, դարձյալ դադարեցին ընդդիմության գործողությունները, իսկ այսօր, երբ նկատվում է որոշակի կարծրացում Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններում եւ ղարաբաղյան հարցում, դարձրյալ ընդդիմությունն ակտիվ է: Արդյո՞ք այս ամենը համաձայնեցված է, փոխկապակցված է, թե լռելյայն իրար հասկանալու տրամադրություններ, չգիտեմ: Նշանակում է, որ այստեղ արտաքին ճնշումներն ու ներքին լծակները համահունչ ընթացք ունեն, ինչը մտահոգիչ է:
Ինչ վերաբերում է այն ախտաճանաչմանը, որ Սերժ Սարգսյանը հնչեցրեց իր ելույթում, ապա այդ ամենի մասին մենք նրա հետ խոսել ենք, ներկայացրել շատ ավելի հիմնավորված լուծումներ: Այսինքն` նախագահ Սերժ Սարգսյանին չէր պակասում ճանաչողությունը, եւ այսօր ինչ-որ բան չէր պատահել, որ Սերժ Սարգսյանը եկել է նման եզրակացության: Որքան էլ ցանկանամ նրա վերջին ելույթները դրական գնահատել, ինչ-որ հույս փայփայել, որ կարող է ինչ-որ բան փոխվել, դժվարանում եմ: Ինձ համար դրանք ավելի շատ բարոյախոսական ճառեր էին ու ոչ ավելին: Այդպիսի կարծիք ունեմ, որովհետեւ Հանրապետական կուսակցության համագումարում նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթը այն պահերից էր, որ որոշ մարդկանց մոտ ստեղծեց հույսի նշույլ, որ կարող է ինչ-որ փոփոխություն լինի, բայց անցան ամիսներ, եւ այդպես էլ էական փոփոխություններ տեղի չունեցան: Ի՞նչ պետք է պատահի երկու ամիս հետո, որ դրական փոփոխություն լինի, չգիտեմ: Անշուշտ, կարծում եմ, որ մի նորություն կար Սերժ Սարգսյանի խոսքերի մեջ: Առաջին անգամ նա բարձրաձայն մեզ եւ շատ-շատերի հետ համաձայնեց, որ կառավարությունը ապաշնորհ է, սխալ ուղղությամբ է շարժվում: Եթե այս երկու ամսվա ընթացքում փոփոխություն տեղի չունենա, ապա ես պետք է համարեմ, որ նա հնչեցրեց հերթական բարոյախոսությունը` առանց որեւէ գործնական արդյունքի:

-Համարո՞ւմ եք Սերժ Սարգսյանի ելույթը պատասխան Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթին:

-Նրա ելույթը, ամենակարեւորը, նպատակ ուներ ինչ-որ առումով մթնոլորտը հանգստացնել, մեղմացնել, բայց չեմ կարծում, թե այն ուղղակի պատասխան էր, որովհետեւ նա հնարավորությունների պակաս չունի ուղղակի պատասխան տալու: Երկրի վիճակը փոխելու համար պետք է հրաժարվել 5.000 դրամներից, չպետք է քվեարկել վախի արդյունքում, գյուղապետի թելադրանքով:

-Ընդդիմադիր նոր ուժի, նոր խոսքի պակաս տեսնո՞ւմ եք քաղաքական դաշտում:

-Ինձ թվում է` մենք նոր ուժի պակաս չունենք, մենք քաղաքական նոր մշակույթի պակաս ունենք: Մեզ թվում է, թե ժողովրդի ջախջախիչ մեծամասնությունը դժգոհ է այսօրվա իրավիճակից, բայց, ցավոք, նույն տրամադրությունները ժողովուրդը չի դրսեւորում ընտրությունների ժամանակ, եւ սա է հիմնական խնդիրը: Եթե մեր ժողովուրդը փոփոխություն է ուզում, ապա առնվազն պետք է համոզմունքով քվեարկի: Գիտեմ` կասեն` մենք քվեարկում ենք, բայց կեղծվում է: Դա իրականություն չէ, որովհետեւ ես հավատում եմ` եթե ժողովուրդը համոզումով քվեարկի, ապա ժողովրդի մեջ կգտնվի այն համարձակ փոքրամասնությունը, որն ամեն գնով կփորձի ընտրակեղծիքների դեմն առնել: Քաղաքական ուժերը հաճախ անզորության են մատնվում, որովհետեւ գիտեն, որ տուփի մեջի պարունակությունը շատ չի տարբերվում հայտարարվածից կամ եթե տարբերվում է, ապա շատ քիչ մասով: Մեր ժողովրդի կարեւոր մասը քվեարկում է 5.000 դրամով: Իհարկե, դա սոցիալական վիճակի արդյունք է, բայց այդ վիճակը փոխելու համար պետք է հրաժարվել այդ 5.000 դրամներից, չպետք է վախի արդյունքում, գյուղապետի թելադրանքով քվեարկել:

-Գուցե ժողովուրդը չի՞ հավատում կամ չի՞ տեսնում այն քաղաքական ուժին, որի հետեւից կցանկանա գնալ:

-Հավատքը ձեռք է բերվում ճիշտ ճանաչողություն ունենալուց: Ժողովուրդը, որը քաղաքականապես կազմակերպված չէ, այդ հավատքը, բնականաբար, չի ունենա: Ահա այստեղ երեւում է կուսակցությունների բուն անելիքը: Կուսակցությունները այսրոպեական, անմիջական նպատակներ հաջողեցնելու, անմիջական կարիերա ապահովելու գործով զբաղվելու փոխարեն, պետք է զբաղվեն ժողովրդի հետ աշխատանքով` ժողովրդին բացատրական, կազմակերպչական, քաղաքականապես հասունացնելու աշխատանքով, որպեսզի ժողովուրդը գիտակցի իր իրավունքները եւ կարողանա պատկերացնել իր խնդիրների լուծումները:
Ժողովուրդը պետք է չկորցնի հավատը: Դա ավելի ձեռնտու է իշխանություններին, որ ժողովուրդը մտածի` իրենց փոխարեն ընտրությունը կատարված է, ավելի լավ է վերցնեն այդ 5.000 դրամները, միեւնույնն է, իրենց քվեն ոչինչ չի փոխելու: Ո՛չ, այդպես չէ, յուրաքանչյուր քվեյով որոշվում է բոլորիս ապագան եւ անբարոյականություն է քվեն ծախելը, նվիրելը: Բոլոր ժողովուրդներն էլ այս ճանապարհով են գնացել, ժողովրդավարության են հասել այս ճանապարհով:

-Կարծում եք` մեզ մոտ դա կստացվի՞:

-Ես վստահ եմ, որ կստացվի, քանի որ օր-օրի ավելի է դժվարանում կեղծել ընտրությունները, քանի որ ավելի նկատելի է դառնում: Ընտրությունը միակ հնարավորությունն է երկիրը դուրս բերելու այս իրավիճակից:
Երկու նախագահների համար էլ, վերջին հաշվով, կարեւոր չէ ժողովրդի համոզիչ մեծամասնության քվեն: Այդ համոզիչ մեծամասնության քվեն ունենալը, կարծում եմ, քաղաքական այլ մշակույթի տեր գործիչների համար է կարեւոր:

-ՀԱԿ-ը նոր ուժ էր քաղաքական դաշտում, որի հետեւից, եթե ոչ ողջ ժողովուրդը, ապա նրա ինչ-որ մասը գնաց: Այսօր ՀԱԿ-ն իրեն սպառե՞լ է:

-Ես չեմ կարծում, թե ՀԱԿ-ը ունեցավ ժողովրդի վստահության քվեն: ՀԱԿ-ը ունեցավ ինչ-որ պահի, ինչ-որ չափով քվե: Բայց ՀԱԿ-ը չունեցավ այնքան քվե, որ իրեն թույլ տար ասելու` ես ընտրությունները հաջողեցրել եմ: Այսօր ես գուցե անհրաժեշտություն չունեմ սա ասելու, որովհետեւ իմ խնդիրը չէ ՀԱԿ-ի դեմ պայքարը, եւ ես այդ առումով չեմ ասում: Պարզապես ուզում եմ պարզորեն բացատրել մեր քաղաքական մշակութային անհասկանալի մթնոլորտը: Մեկը չէր ընտրվել, իրեն համարեց նախագահ, մյուսն էլ չէր ընտրվել, բայց իրեն ուզում էր համարել նախագահ: Այդ երկուսի մեջ շատ մեծ տարբերություն չկա: Երկուսի համար էլ, վերջին հաշվով, կարեւոր չէ ժողովրդի համոզիչ մեծամասնության քվեն: Այդ համոզիչ մեծամասնության քվեն ունենալը, կարծում եմ, քաղաքական այլ մշակույթի տեր գործիչների համար է կարեւոր:

-Աժ ընտրություններն են առջեւում, կուսակցությունները նախապատրաստական աշխատանքներ են տանում: Ինչպե՞ս եք տեսնում ԱԺ ընտրությունները:

-Որեւէ փոփոխություն չի լինի, եթե ընդհանուր մթնոլորտը չփոխվի: Ես հիշում եմ նախորդ 20 տարիների ընթացքում ԱԺ-ներ, երբ մեկ գիշերա ընթացքում ԱԺ-ն 180 աստիճանով փոխվեց: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը գերագույն ժողով ստեղծեց, որը 24 ժամվա ընթացքոմ դարձավ Հանրապետական: Հավատում եմ` եթե այսօր այնպես պատահի` Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը դառնա նախագահ, հավանաբար այդ ԱԺ-ն կունենա 65 տոկոս մեծամասնություն: Բայց սա այն իրողությունն է, որ այս երկրի խոցելիության մասին է խոսում: Այսինքն` մենք քաղաքական ԱԺ չունենք, որ ճշգրտորեն արտահայտի ժողովրդի մեջ եղած տրամադրությունները, կողմնորոշումները: Կեղծ իրականություն է ԱԺ իրականությունը, եւ սրա մեջ է բոլոր հարցերի գաղտնիքը:
Հնարավոր է, որ ինչ-որ պահի իշխանությունն արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելն իր համար ավելի շահավետ համարի:

-Ի՞նչը պետք է փոխվի, որ ԱԺ-ն արտահայտի իրականությունը:

-Որպեսզի մենք ունենանք ճիշտ ԱԺ, ապա, առաջին հերթին, այն պետք է լինի 100 տոկոսով համամասնական` այն, ինչ որ ՀՅԴ-ն տարիներ շարունակ պնդել է, պահանջել: Կուսակցությունները պետք է շահագրգռված լինեն, որ իրենց ցուցակը համալրվի քաղաքական ինտելեկտուալ, կիրթ եւ գաղափարական մարդկանցով: Ես միշտ հավատացել եմ, որ այն մարդն է ուզում իշխանության մաս կազմել, ով ունի համոզմունքեր, գաղափարներ, որոնք ուզում է իրականացնել: Այսօր մենք այդ իրողությունից շատ հեռու ենք:

-Ապագայում տեսնո՞ւմ եք արտահերթ ընտրություններ:

-Դրանք հավանական են, եթե իշխանությունը նախաձեռնի: Հնարավոր է, որ ինչ-որ պահի իշխանությունն արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելն իր համար ավելի շահավետ համարի, քան մեկ տարի հետո: Ես չգիտեմ` քաղաքական ուժերը որքանով են պատրաստ այդ տեսակ ընտրություններին, բայց կարծում եմ` առաջին հերթին իշխանությունն ունի հնարավորություն ինչ-որ շահերից ելնելով` ընտրությունները սահմանված ժամկետից ավելի վաղ կազմակերպել: Եթե ոչ, ապա այս մեկ տարին մեզ համար ժամանակահատված է, որ կարողանանք պատրաստված գնալ ընտրություններին եւ ունենալ շոշափելի արդյունք:

Հարցազրույցը` Սուսաննա Թամազյանի